Günün kitap önerisi: Dostoyevski / Yeraltından Notlar

Polemik ve paradokslarla yol alan, Dostoyevski’nin keskin zekâsının sınırları zorladığı ilk metni olarak Yeraltından Notlar...Ben hasta bir adamım… Zalim bir adamım ben. Albenisi olmayan biri... Sanırım karaciğerimden hastayım. Ama hastalığımla ilgili hiçbir bilgim yok, hatta ne hastası olduğumu bile bilmiyorum. Doktorlara ve tıbba saygım olsa da hiç hastaneye gitmedim, gitmeyi de düşünmüyorum. Koyu batıl inançları olan bir adamım, tıbba saygı duyacak kadar hem de…***Dostoyevski’nin “Yeraltı paradoksçusu”, insanın varoluşunun kanunlarını belirlerken insanın aydınlanması fikrine, doğal bilim metotlarına, bilhassa da matematiğin pozitivist kesinliğine karşı çıkar. Kitabın kahramanı bazı durumlarda Kant’ın, Stirner’in felsefi düşüncelerine yakın olan tezlerden ve fikirlerden yararlanarak Aydınlanmacıların felsefi materyalizminin, ütopik sosyalizmin temsilcilerinin ve pozitivistlerin fikirlerinin, kaçınılmaz bir biçimde kaderciliğe ve özgür iradenin yadsınmasına neden olacağını ileri sürer: “Kendi bağımsız ve özgür irademiz, en vahşisi de olsa kendi kaprisimiz, bazen bizi çılgına çevirecek kadar sinirlerimizi bozan hayal gücümüz; işte tüm sistem ve teorileri darmadağın eden, hiçbir sınıflandırmaya girmeyen, göz ardı edilen en önemli çıkarımız budur.”***Polemik ve paradokslarla yol alan, Dostoyevski’nin keskin zekâsının sınırları zorladığı ilk metni olarak Yeraltından Notlar...(Tanıtım Bülteninden)***Yazar HakkındaFyodor Mihayiloviç Dostoyevski1821’de çok çocuklu bir ailede, Moskova’da doğmuştur. Babası bir soyludur, annesi ise eski bir tüccar soyundan gelmedir. İlk çocukluk döneminden itibaren en yakın dostu, ağabeyi Mihail olmuştur. 1837 yılının ilkbaharında annelerini erken yaşta veremden kaybetmelerinin ardından, babası Dostoyevski’yi Petersburg’a götürür ve Kostomarov yatılı hazırlık okuluna yerleştirir. Fyodor okulu bitirince Petersburg Askeri Mühendislik Okulu’na girer. Dostoyevski’nin babası 1839 yılında ani bir şekilde ölür. Babasının ölüm haberini almak onu sarsar, ağır bir sinir krizi geçirmesine sebep olur. Dostoyevski, askeri mühendislik okulunda olmasının bir hata olduğunu kabul etmesine rağmen, yine de buradaki eğitimini tamamlar. Edinmiş olduğu bu meslekte bir yıldan daha az bir süre çalışır. Dostoyevski 1844 yılında askerlikten istifa eder. Artık biricik gelir kaynağı edebiyattır. 1844 yılında Dostoyevski’nin, Balzac’ın Eugénie Grandet romanının çevirisi olan ilk eseri basılır. 1844 ve 1845 yılllarında hummalı bir şekilde ilk romanı olan İnsancıklar üzerinde çalışır. Roman 1846 yılında Peterburgskiy Sbornik’te (Petersburg Derlemesi) yayımlanır. Bu dergi Nekrasov’un, Turgenyev’in, Panayev’in, Herzen’in, Sologub’un, Belinski’nin ve daha nicelerinin eserlerinin bir araya getirilmiş olduğu bir antolojidir. Dostoyevski 1845 yılında Öteki adlı eserini yazar. Proharçin Bey (1846) ve Ev Sahibesi (1847) de Belinski’nin çok sert eleştirilerine hedef olmuştur. Dostoyevski bu eleştirilerden hastalanacak kadar etkilenmiş olsa da bildiği gibi yazmaya devam etmiştir.Dostoyevski 1860-1864 yıllarının “inançlarının kökten değiştiği” yıllar olduğunu söyler. Bu yıllarda verdiği eserler aynı şekilde yazarın dünya görüşündeki değişimleri gözler önüne serer. Ölü Evinden Anılar’da (1860) Dostoyevski’nın özgürlük hakkındaki düşünceleri net bir şekilde görülür. 1861 yılında Vremya (Zaman) dergisinde Ezilenler yayımlanır. Yazar 1862 ve 1863 yıllarının yaz aylarını yurtdışında geçirir, Almanya, İngiltere, Fransa ve İtalya’ya gider. İlk gezisinde yaptığı gözlemleri Yaz İzlenimleri Üzerine Kış Notları’nda (1863) anlatır.1864 yılında Epoha (Çağ) dergisinin ilk sayısında Yeraltından Notlar’ı yayımlar. Dostoyevski 1867 yılında yardımcısı, stenograf Anna Snitkina ile evlenir. Dostoyevski’nin dört çocuğu vardır, ancak onlardan ikisi küçük yaşta ölür. 1867 yılında alacaklılardan kurtulmak için uzun süreliğine Batı Avrupa’ya gider, Almanya, İsviçre ve İtalya’da yaşar. Bu yıllarda iki romanı Budala (1868) ve Cinler (1870-1871) üzerinde çalışır. 1872 yılının Mayıs ayında Dostoyevski yaz için Petersburg’tan Staraya Russa’ya gider.Staraya Russa Novgorod eyaletinde sessiz küçük bir kasabadır. 1877 yılında küçük, mütevazı bir yazlık satın almış olduğu Staraya Russa’da Delikanlı ve Karamazov Kardeşler’i, bunların yanı sıra da Yazarın Günlüğü ve Puşkin Üzerine Konuşma’nın pek çok bölümünü yazar.Dostoyevski 1881’de hayatını kaybeder. Tabutunun arkasında binlerce insan yürümüş, Tihvin mezarlığındaki kabri başında gözyaşı dökmüştür.