Köprü elbette gerekli… Peki ya matematiği?

1915 Çanakkale Köprüsü, Türkiye’nin vitrin projelerinden biri… Boğazın iki yakasını köprüyle birleştirmek nereden baksanız büyük iş… Peki gerekli mi? 2016 yılının bir bayram zamanı Eceabat’tan Çanakkale’ye geçmek için 8 saat feribot kuyruğunda beklemiş biri olarak cevabım kesinlikle ‘evet’ olur. Sadece bayram zamanları değil elbette, yaz aylarında İskele Meydanındaki trafik keşmekeşine şahit olan herkes, köprünün Çanakkale için ne denli elzem olduğuna kanaat getirecektir. 

Gereklilik konusunda büyük çoğunluk hemfikir olduğuna göre, gelelim diğer meseleye… Köprüyü işletecek şirkete garanti edilecek günlük araç geçiş sayısı bir süredir merak ve tartışma konusuydu. CHP Zonguldak Milletvekili Deniz Yavuzyılmaz, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’na bu soruyu sormuş. Bakanlıktan gelen yanıtta köprü için garanti edilen günlük araç geçiş sayısının 45 bin olduğu ifade edilmiş. İşletme süresi 16 yıl 2 ay 12 gün, geçiş ücreti ise 15 Euro (KDV hariç) olarak belirtilmiş. Yani bu, şu anlama geliyor; 1915 Çanakkale Köprüsü’nden geçen günlük araç sayısı 45 binin altında kaldığında, devletin kasasından yapılacak ödemeyle bu sayı 45 bin araç geçiş maliyetine tamamlanacak. Örneğin, köprüden günlük 20 bin araç geçtiğinde (neden 20 bin dediğimi aşağıda açıklayacağım), kalan 25 bin aracın geçiş ödemesi devlet tarafından yapılacak. Özetle işletmeci şirket, 16 yıl 2 ay 12 gün boyunca günlük 45 bin araçlık geçiş ücretini her halükarda kasasına koyacak.  

Peki devletin, işletmeci şirkete garanti ettiği günlük 45 bin araçlık geçiş sayısı makul mu? Çanakkale’nin deniz ulaşım şirketi Gestaş’ın geçtiğimiz Kurban Bayramındaki (malumunuz en yoğun dönemler bayram zamanları oluyor) araç geçiş verilerine bakarak bu konuda fikir sahibi olabilmek mümkün. Gestaş, 5 günlük bayram tatilinde (Arefe dahil), Çanakkale-Eceabat, Çanakkale-Kilitbahir, Lapseki-Gelibolu, Geyikli-Bozcaada ve Kabatepe-Gökçeada hatlarında toplam 102 bin 407 araç taşımış. Yani günlük ortalama 20 bin 481 araç boğazdan feribotla geçiş yapmış. Bu sayı geçtiğimiz yılın (2019) 5 günlük Kurban Bayramı tatilinde ise 92 bin 901’miş. Günlük ortalama 18 bin 580 araç ediyor. Biraz daha geriye gidelim. 2018 yılının bayram tatilinde Arefe ve bayramın ilk 3 gününde 62 bin 792 araç taşınmış. Toplam 4 günün günlük ortalaması 15 bin 698 araca tekabül ediyor.  2017 yılındaki 10 günlük bayram tatilinde ise 147 bin araç boğazdan geçiş yapmış. Günlüğü 14 bin 700 ediyor.  Hal böyle ve istatistikler ortada iken 1915 Çanakkale Köprüsü için günlük garanti edilen 45 bin araç geçiş sayısının, en yoğun dönemlerin ortalamasından dahi kat kat fazla olduğu görülüyor.  Üstelik köprü sürücülerin tek geçiş seçeneği olmayacak. Bazı araç sürücüleri daha ucuz olduğu gerekçesiyle, boğaz geçişlerinde yine Gestaş feribotlarını kullanacak. Çanakkale-Eceabat ve Gelibolu-Lapseki hatlarında araç geçiş ücreti 67 TL. Köprü bugün açılsa geçiş ücreti 15 Euro yani günümüz kuruyla 135 TL olacak. Bir başka deyişle feribot ücretinin iki katı!  Peki tüm bunlara rağmen, köprüden garanti edilen günlük araç geçiş sayısı için neden 45 binde karar kılındı?

İşin bir de maddi boyutu var. Köprünün araç geçiş ücreti 15 Euro (KDV hariç). 45 bin araç geçişi kapsamında şirkete taahhüt edilen günlük kazanç miktarı tam 675 bin Euro (KDV hariç). Yukarıda örneğini vermiştik. Diyelim günlük 20 bin araç geçti (ki bu sayıya sadece bayram tatillerinde ulaşılıyor). Kalan 25 bin aracın ücretini devlet ödeyecek. Bu da 375 bin Euro (KDV hariç) ediyor. Üstelik bu parayı devletin kendi cebinden değil, vatandaşlardan toplanan vergiyle ödediğini ayrıca belirtmeme gerek yok sanırım. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, 1915 Çanakkale Köprüsü’nün toplam maliyetini 7 milyar 144 milyon TL olarak açıklamıştı. Bu maliyet bugünün kuruyla (23 Eylül) 793 milyon 777 bin Euro yapıyor. Yani işletmeci şirket, elde edeceği yıllık gelirle, köprünün toplam maliyetini 3 yılda çıkaracak. Kalan 13 yılda ise 4 köprü parası daha kazanacak. 

Ve son olarak… Yukarıda, “Peki devletin, işletmeci şirkete garanti ettiği günlük 45 bin araçlık geçiş sayısı makul mu?” diye sormuştum. Makul olabilmesi için her 1,92 saniyede bir köprüden araç geçmesi gerekiyor. Sizce makul mu?

NOT: Özellikle dün akşamdan beri, bu konu sosyal medyada fazlaca tartışma konusu oldu. Türkiye’nin popüler sosyal medya platformu Ekşi Sözlük’te açılan “Çanakkale Köprüsü’nün 45 bin araç garantisi” başlığı günün en çok tartışılan konusu oldu. Okumanızı tavsiye ederim. 

Yorumları okumak için linke tıklayabilirsiniz: https://eksisozluk.com/canakkale-koprusunun-45-bin-arac-garantisi--6678165?a=popular